Czy sauna jest zdrowa?

W artykule "Czy sauna jest zdrowa?" postaram się wyjaśnić tą kwestię opierając swoje tezy na wynikach badań i odpowiadając na nurtujące nas pytania.

grafika Canva.com

Sauna - definicja - niepomalowane pomieszczenie z desek świerkowych lub sosnowych w którym panuje wysoka temperatura i wysoka lub niska wilgotność powietrza. Chwilowe przebywanie ma na celu podnieść temperaturę ciała w celach zdrowotnych, oczyszczających i regeneracyjnych.  Charakteryzuję się krótkotrwałą bierną ekspozycją na ekstremalne ciepło. 

Ta ekspozycja wywołuję łagodną hipertermię - wzrost temperatury wewnętrznej ciała - która indukuje odpowiedź termoregulacyjną, obejmującą mechanizmy neuroendokrynne, sercowo-naczyniowe i cytoochronne, które współpracują ze sobą aby przywrócić homeostazę i przygotować organizm na przyszłe stresory cieplne.

Jak reaguje organizm w saunie?

Wystawienie na działanie wysokiej temperatury obciąża organizm, wywołując szybką i silną reakcję. Temperatura skóry i wnętrza ciała wzrasta i następuję pocenie się. Skóra najpierw nagrzewa się, a później jej temperatura wzrasta do 40 stopni C. Następnie zachodzą zmiany temperatury wewnętrznej ciała, powoli wznoszącej się od 37stopni C (normalnie) do 38 stopni C, a następnie szybko wzrasta do 39 stopni C.

W czasie kiedy przebywamy w saunie, tętno wzrasta, a objętość wyrzutowa pozostaje bez zmian. W tym czasie około 50-70% przepływu krwi jest redystrybuowane z rdzenia do skóry, aby ułatwić pocenie się!!! Następuję także przejściowy wzrost objętości osocza, które zapewnia dodatkowe źródło pocenia się. Działa jak woda w chłodnicy samochodu, chłodząc ciało, zapobiegając gwałtownemu wzrostowi temperatury ciała i promując tolerancję na ciepło. Przeciętny człowiek traci podczas kąpieli w saunie około 0,5 kg potu.

Wielokrotne korzystanie z sauny aklimatyzuje organizm do ciepła i optymalizuje reakcję organizmu na przyszłe ekspozycję. Dzieje się tak prawdopodobnie z powodu biologicznego zjawiska znanego jako hormeza ( grec. poruszenie). Hormeza to między innymi kompensacyjna odpowiedź obronna po ekspozycji na łagodny stresor, który jest nieproporcjonalny do jego wielkości. Hormeza uruchamia szeroki wachlarz mechanizmów ochronnych, które nie tylko naprawiają uszkodzenia komórek, ale także zapewniają ochronę przed kolejnymi ekspozycjami na bardziej niszczące stresory.

Już XVI wieku szwajcarski lekarz Paracelsus stwierdził, że to dawka ( a nie substancja) czyni truciznę (łac. Dosis facit venenum)

Sauna a zdrowie?

Fizjologiczne reakcje na korzystanie z sauny są niezwykle podobne do tych doświadczanych podczas ćwiczeń o umiarkowanej lub intensywnej intensywności. W rzeczywistości zaproponowano korzystanie z sauny jako alternatywę do ćwiczeń dla osób, które nie są w stanie zaangażować się w aktywność fizyczną z powodu przewlekłej choroby lub ograniczeń fizycznych.

Hormetyczne skutki stresu cieplnego są wspomagane przez mechanizmy molekularne, które łagodzą uszkodzenia i agregację białek oraz aktywują endogenne procesy przeciwutleniające, naprawy i degradacji. Wiele z tych odpowiedzi jest również wyzwalanych w odpowiedzi na ćwiczenia o umiarkowanej lub dużej intensywności i obejmuję zwiększoną ekspresję białek szoku cieplnego, regulatorów transkrypcji oraz czynników pro- i przeciwzapalnych.

Białka szoku cieplnego (HSP) obejmują dużą, wysoce konserwatywną rodzinę białek obecnych we wszystkich komórkach. Odgrywają znaczącą rolę w wielu procesach komórkowych w tym funkcji odpornościowej, sygnalizacji komórkowej i regulacji cyklu komórkowego. 

Wewnętrznie nieuporządkowane białka są powszechnymi cechami w chorobach sercowo-naczyniowych, a uszkodzone, dysfunkcyjne białka, które mogą agregować lub zbijać się razem, są silnie zaangażowane w patogenezę chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, i choroba Huntingtona. Zwiększona ekspresja HSP zapobiega zaburzeniom i agregacji białek, poprzez naprawę uszkodzonych białek, a dowody uzyskane podczas badań na zwierzętach sugerują, że HSP mogą zapewniać ochronę przed chorobami neurodegeneracyjnymi.

Kiedy komórki są zestresowane z powodu zmian w ich środowisku, białka komórkowe mogą się rozwijać lub ulegać uszkodzeniu, zaburzając ich normalne funkcjonowanie i zwiększając ich podatność na zmiany. Podczas ekspozycji na stres spowodowany ekstremalnymi temperaturami, obniżonym poziomem składników odżywczych (jak na czczo) lub niedotlenieniem (obniżonym poziomem tlenu), komórki zwiększają ekspresję HSP, aby stabilizować niesfałdowane białka i naprawiać lub ponownie syntezować uszkodzone. Zjawisko to określane jako reakcja na szok cieplny, zachodzi kosztem innych białek komórkowych, chroniących komórkę przed uszkodzeniem.

Szczególnie stres cieplny silnie aktywuje reakcję na szok cieplny. Na przykład po tym jak zdrowi mężczyźni i kobiety siedzieli w saunie przez 30 minut w 73 stopniach C ich poziom HSP wzrósł o 49%. W innym badaniu, w którym zdrowi mężczyźni i kobiety byli poddawani głębokiej terapii ciepłem tkanek przez 6 dni poziomy HSP70 i HSP90 uczestników wzrosły odpowiednio o  45%i i 38%. Ponadto poprawiły się ich biomarkery biogenezy mitochondriów, a ich funkcja mitochondrialna wzrosła o 28% w porównaniu z poziomem wyjściowym. Ta aktywacja HSP utrzymuje się w czasie, co sugeruję, że aklimatyzacja cieplna indukuję adaptację całego ciała, które zwiększają tolerancję na ciepło, powodując ochronne adaptacje komórkowe.

Opisane wyżej białka szoku cieplnego ( aktywowane reakcją na szok cieplny > sauna) mogą zapobiegać uszkodzeniom białek mięśniowych poprzez bezpośrednie wymiatanie reaktywnych form tlenu i wspieranie zdolności antyoksydacyjnych komórek poprzez ich wpływ na utrzymanie endogennego przeciwutleniacza glutationu. Ponadto HSP mogą naprawiać nieprawidłowo sfałdowane uszkodzone białka, zapewniając w ten sposób białkom utrzymanie poprawnej struktury i funkcji 

Czy sauna jest zdrowa? - argumenty

1. Podobnie jak ćwiczenia , długotrwałe korzystanie z sauny poprawia ciśnienie krwi, funkcję śródbłonka, funkcję lewej komory i zmniejsza stan zapalny. - Badania z udziałem 19 zdrowych dorosłych. Efekt pojedynczej 25 minutowej sesji był porównywalny z umiarkowanymi ćwiczeniami fizycznymi w odniesieniu do pomiarów sercowo naczyniowych. Podczas korzystania z sauny lub umiarkowanych ćwiczeń tętno i ciśnienie krwi uczestników zaczęło spadać poniżej poziomu wyjściowego mierzonego przed sauną lub podczas ćwiczeń. 

2. Stwierdzono, że osoby korzystające z sauny mają o 37 % mniejsze prawdopodobieństwo zgonu we wszystkich przyczynach przedwczesnej śmierci, niezależnie od wieku, poziomu aktywności i czynników związanych ze stylem życia.

3. Nadciśnienie - jest silnym predyktorem przyszłej zachorowalności na udar , chorobę wieńcową, zawał serca, niewydolność serca i zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych. Główną przyczyną nadciśnienia jest utrata podatności i elastyczności tętnic, która może mieć dalekosiężny wpływ na układ wielu narządów, w tym mózg i nerki.

Powszechnym zjawiskiem wśród użytkowników sauny jest mniejsza częstość występowania nadciśnienia tętniczego. 

Wykazano, że tylko jedna sesja w tygodniu obniża ciśnienie krwi i poprawia podatność(elastyczność) tętnic. Na przykład mężczyźni, którzy korzystali z sauny od dwóch do trzech razy w tygodniu mieli o 24% mniejsze ryzyko rozwoju nadciśnienia. W związku z tym korzystanie z sauny może służyć jako niefarmakologiczny sposób leczenia nadciśnienia, a nawet zapobieganiu nadciśnieniu

4. Zapalenie - jest odpowiedzią immunologiczną organizmu, która obejmuje komórki odpornościowe, białka sygnalizacyjne i czynniki prozapalne. Ostre zapalenie występuję po drobnych urazach lub infekcjach i charakteryzuje się miejscowym zaczerwieniem , obrzękiem lub gorączką. Przewlekły stan zapalny występuję na poziomie komórkowym w odpowiedzi na toksyny lub inne stresory i często jest nie widoczny. Odgrywa kluczową rolę w rozwoju wielu chorób przewlekłych, w tym raka, chorób układu krążenia i cukrzycy. Białko C-reaktywne lub CRP jedno z wielu białek często określanych jako reagenty ostrej fazy uczestniczy w kaskadzie zapalnej organizmu.

Korzystanie z sauny obniża CRP we krwi. W badaniu ponad 2000 mężczyzn mieszkających w Finlandii poziomy CRP były odwrotnie proporcjonalne do częstotliwości kąpieli w saunie w zależności od dawki, przy czym niższe dawki wiązały się z większą częstotliwością.

5. Wyniki dużego badania obserwacyjnego mężczyzn w średnim wieku mieszkających w Finlandii wykazały, że mężczyźni którzy korzystali z sauny 4-7 razy w tygodniu mieli 65%  mniejsze ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera, w porównaniu z mężczyznami którzy korzystali z sauny tylko raz w tygodniu. Związane to było ze wzrostem reaktywności białka BDNF, które moduluje plastyczność neuronalną i łagodzi lęk i depresję, BDNF wytwarzany jest również w tkance mięśniowej podczas ćwiczeń, gdzie odgrywa rolę w naprawie mięśni i wzroście nowych komórek mięśniowych

6.  Wpływ sauny na depresję - w randomizowanym badaniu z udziałem 28 osób, u których zdiagnozowano depresję, uczestnicy, którzy otrzymywali czterotygodniowe sesję w saunie, doświadczyli zmniejszonych objawów depresji - takich jak poprawa apetytu i zmniejszenie bólu ciała i niepokoju - w porównaniu z grupą kontrolną , która zamiast sauny otrzymywała leżenie w łóżku.

W podwójnie zaślepionym badaniu dotyczącym depresji pojedyncza sesja hipertermii całego ciała podnosząca temperaturę do 38,5 stopni celsjusza wywołała ostry efekt antydepresyjny w ciągu tygodnia i utrzymywała się do 6 tygodni po sesji.

7. Korzystanie z sauny ( lub intensywne ćwiczenia) sprzyja uwalnianiu dynorfin ( opioid wytwarzany przez organizm odpowiedzialny za dystrofię , głębokie poczucie niepokoju lub niezadowolenia. dynorfina uczestniczy także w reakcji chłodzenia organizmu w reakcji na ciepło, pomagając ciału się ochłodzić ) , które mogą być odpowiedzialne za ogólne poczucie dyskomfortu odczuwanego podczas ekspozycji na ciepło. Co ciekawe w odpowiedzi zwrotnej organizmu, która pojawia się po związaniu dynorfiny z receptorem opioidowym kappa , mózg wytwarza więcej receptorów opioidowych uwrażliwiając je na endorfinę i na przyszłą ekspozycję na endorfiny.

8. Badanie wykazało, że codzienne zabiegi cieplne stosowane miejscowo na mięśnie podczas 10 dni unieruchomienia zapobiegły utracie funkcji mitochondriów, zwiększeniu HSP ( białka szoku cieplnego) i osłabieniu atrofii mięśniowo-szkieletowych o 37% w porównaniu z grupą kontrolną*

Sauna wpływ na choroby nowotworowe i długowieczność

Nasze społeczeństwo zostało zaprogramowane w przeświadczeniu, iż gorączka to zło. Zaraz sięgamy po leki zbijające gorączkę, a w następnym etapie antybiotyki. Tymczasem leczenie "gorączką" jest jednym z najbardziej naturalnych mechanizmów terapeutycznych bo wkodowany jest w nasze ciało.

Przy czym gorączka nie służy tylko zwalczaniu infekcji. Jest także naturalnym  "okresowym" sprzątaczem ciała z niepożądanych, zniszczonych, uszkodzonych struktur w tym komórek rakowych.

Z drugiej strony pacjenci chorzy na raka podają w wywiadzie, że od lat nie mieli grypy ani gorączki.

Potwierdzają to badania retrospektywne, które pokazują iż osoby które w dzieciństwie częściej gorączkowały rzadziej zapadają na nowotwory.

Z badania przeprowadzonego przez departament Immunologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu wynika również , że pacjenci nowotworowi chętniej niż grupa kontrolna sięgała po niesterydowe leki przeciwzapalne ( jak Apap, czy Panadol) zbijające gorączkę. Naukowcy stwierdzili też że tłumienie chorób gorączkowych antybiotykami zwiększa zapadalność na raka aż o 37%.

Równocześnie w literaturze znajdujemy liczne opisy przypadków nagłych remisji raka pod wpływem zachorowania na ostrą gorączkową infekcję. Na immunostymulujące działanie gorączki wskazują też obserwację, że spontaniczne remisję raka u pacjentów są często poprzedzone okresem gorączki.

Bardzo ciekawe są obserwację u osób które regularnie korzystają z sauny, będącej jednym z najprostszych sposobów na wzbudzenie oczyszczającej hipertermii. Ludzie korzystający z sauny przestają zapadać na infekcję a także żyją dłużej i rzadziej padają ofiarą przedwczesnych zgonów.**

Zalety hipertermii - korzystania z sauny

• Detoksykacja trucizn i metali ciężkich
• Przyspieszenie obumierania słabszych komórek - Podgrzewanie tkanek o kilka stopni przez co najmniej 15 minut może zniszczyć lub unieszkodliwić słabe, wrażliwe na ciepło komórki, np. komórki rakowe, krętki Borrelia burgdorferi i inne bakterie, grzyby i inne pasożyty, komórki zainfekowane przez wirusy, komórki z uszkodzonym DNA, zawierające minerały radioaktywne, wypełnione toksycznymi związkami chemicznymi, zawierające metale na toksycznym poziomie, a także inne uszkodzone komórki
• Ujawnianie i leczenie przewlekłych infekcji
• Zahamowanie aktywności układu współczulnego
• Poprawa krążenia krwi
• Polepszenie natlenienia
• Regulacja pH w tkankach
• Unormowanie aktywności enzymatycznej
• Dodawanie ciału energii
• Pozytywne skutki genetyczne
• Immunomodulacja**

Przeciwwskazania do stosowania sauny - hipertermii

1. Rozrusznik serca
2. Niekontrolowana nadczynność tarczycy
3. Gruźlica jamista
4. Ostra żółtaczka
5. Niektóre ostre stany zapalne
6. Uszkodzenia termiczne skóry
7. Osoby preferujące aplikację zimna
8. Ciąża
9. Zakłócona tolerancję ciepła
10. Brak chęci ze strony pacjenta
11. Wymagane konsultacje w przypadku: niewydolności serca, arytmii, zaawansowanego uszkodzenia narządów, nowotworów, miażdżycy wieńcowo-mózgowej**

Źródła użyte w tekście
grafika Canva.com

Pozdrawiamy Justyna i Krzysztof

www.bialyplotek.pl

Agroturystyka Regeneracyjna